Het is om de zoveel tijd een terugkerend fenomeen: niet kunnen slapen.
Normaliter ben ik iemand die goed slaapt. Zeker als ik mijn ereader erbij heb, ben ik meestal binnen zo'n 20 minuten onder zeil. Ik word af en toe wakker als ik naar de wc moet. Dan ga ik, enigszins op de tast omdat ik zo min mogelijk licht aan wil doen én mijn bril niet op heb, snel naar beneden, doe een turboplas, sluip gauw weer naar boven, en doorronken maar.
Maar af en toe komt er een periode voorbij dat het niet wil. Kijk ik terug op de afgelopen jaren, dan heb ik dat heel vaak in het voorjaar.
Op één of andere manier heb ik dan overal last van.
Ik slaap normaal altijd met oordoppen. Al sinds mijn 14e. Tijdens de eerste weken toen Xander net geboren was én tijdens zijn opname in het ziekenhuis 3 jaar geleden, toen gingen de doppen een paar weken uit. Maar verder heb ik al talloze doosjes Ohropax versleten. Ze houden dan ook keurig alle geluiden buiten. Behalve die van luid kwetterende vogels onder onze dakpannen in het voorjaar. Wat een kabaal soms! Vooral als ze tussen de goot en de rolluikkast zitten en hun vleugels tegen dat metaal klapperen. Onrechtmatige geluidshinder naar mijn mening, maar de Rijdende Rechter zal er niks aan doen.
Daarnaast wordt het steeds vroeger licht. En ondanks de rolluiken merk ik dat toch door de kieren heen. En word ik steeds vroeger wakker. Om dat probleem tegen te gaan heb je oogmaskers. Zo'n ding heb ik dus ook, maar tegen de ochtend heb ik mezelf zo vaak gedraaid en bewogen, dat die regelmatig onderaan de kin hangt. En daar mag hij best hangen, maar functioneert hij niet meer naar behoren.
Dan de temperatuur. Het is snel warm boven. En bij warmte wil de slaap bij mij niet komen. Nu probeer ik dat te reguleren met tig dunne lakens en dekens over elkaar. Ultiem gebruik maken van de laagjestechniek. Dekentje erop, dekentje eraf. Gaat soms de halve nacht door. Nee, ik ben volgens mij nog niet in de overgang, maar als het boven warmer wordt begint de temperatuur dusdanig te fluctueren, dat het aantal dekens per uur kan wisselen. En de stand van de ventilator naast mijn bed ook
Geef mij dan maar de winter. Liefst maar 10 graden of zo in de slaapkamer, en lekker bibberen onder een dikke stapel dekens tot ik langzaam opwarm en in slaap val.
Dit alles zorgt ervoor dat ik en minder snel slaap, en minder diep slaap. Dat zorgt er weer voor dat ik geluiden van mijn buurman in bed ook beter hoor, waaronder soms enige snurkgeluiden en onrustige ledematen.
Maar waar ik uiteindelijk het meeste last van heb? Dat heeft alles te maken met datgene wat tussen de oren zit.Want wat kan ik het mezelf moeilijk maken in tijden van minder slaap. Geef me 1 mindere nacht, en de ellende in mijn hoofd is al compleet.
Frustratie dat het niet wil. Irritatie: waarom valt de man wel altijd meteen in slaap, en ik noooooooooit? (In de eerste slapeloze nacht komt die al voorbij hè...)
En met het oplopen van de emoties stijgt ook de temperatuur van mijn lijf. En kan ik het dus helemaal schudden met het slapen. Tranen, wanhoop, 'ik MOET slapen anders functioneer ik niet morgen', wanhopig proberen rustig te blijven, van me afschrijven maar binnen 10 minuten weer vol frustraties zitten, bang zijn dat door de moeheid ik vast een paniekaanval ga krijgen, een matras naar de andere slaapkamer slepen en het daar proberen: alles komt voorbij. Vaak zonder resultaat.
En dan ben ik eindelijk weer wat rustiger, voel ik dat ik ineens honger heb. En niet zomaar honger, maar honger dat ik Nu. Moet. Eten!, anders slaap ik niet. Dus maar weer naar beneden en kijken of er wat te snaaien valt wat goed vult. En dan begint het riedeltje weer opnieuw...
Ik heb al zo vaak periode met slecht slapen gehad. En elke keer weer is het een strijd, en vecht ik tegen iets waarvan ik diep van binnen weet dat ik er niet tegen hoef te vechten. Simpelweg omdat het werkelijk niks oplevert. Omdat juist die strijd me uit de slaap houdt.
Wat dan wel de oplossing is? De man had een simpele: plak een briefje bij je bed met daarop de woorden 'niet druk maken'.
Goeie. Dusdanig simpel dat het natuurlijk het proberen waard is.
Ikzelf ben inmiddels tot een andere conclusie gekomen. Tot een inzicht, die mij rustiger maakt als ik weer niet kan slapen.
De veronderstelling dat ik niet functioneer als ik niet slaap, is een aanname die ik mezelf heb wijsgemaakt. Eentje, die één van de grootste oorzaken is van mijn onrust en angst als ik niet kan slapen. Hij zorgt voor druk, 'ik móet slapen'.
Maar ik heb inmiddels ervaren in mijn leven dat die stelling niet klopt. Ik kan namelijk ook zonder of met weinig slaap functioneren.
Alleen, wat versta je onder functioneren? Is dat in hetzelfde tempo de dingen moeten doen die je gepland had? Of is dat met wat aanpassingen de dag wat relaxter maken, waardoor je minder doet, maar meer rust neemt, en toch de meest noodzakelijke dingen doet? Je aanpassen aan dat wat echt moet gebeuren, en de rest meer laten rusten? Kortom: de lat wat lager leggen?
En soms is functioneren gewoon een dag niks doen. Er alleen maar zijn. Afspraken cancellen, lief zijn voor jezelf, eten bestellen in plaats van koken, en gewoon bijtanken. Ook dat is functioneren.
En ja, die vind ik zelf ook nog heel lastig in praktijk te brengen. Ik ben ongelooflijk slecht in niks doen, en heb altijd het stomme gevoel dat ik nuttig moet zijn.
Maar toch: hoe meer ik mezelf die rust gun, hoe fijner de dag na zo'n slapeloze nacht toch wordt. En, heel gek, als ik dan aan het eind van de dag opschrijf wat ik allemaal gedaan heb die dag, blijk ik toch soms veel meer gedaan te hebben dan ik dacht of van tevoren verwachtte.
Verder: Slaap kan ik niet afdwingen. Ik kan de omstandigheden gunstig maken, voor optimale omstandigheden zorgen. Maar slaap komt, of niet.
En het idee dat we vanuit het ritme van de seizoenen het ene moment van het jaar meer slaap nodig hebben dan het andere, wordt me ook steeds duidelijker. Het seizoen van veel licht vraagt om meer wakker te zijn en dingen te doen. En wanneer de nachten langer en donkerder worden, het langzaam winter wordt, de dieren in winterslaap gaan, de planten afsterven en onder de grond ook tot rust komen, ja dan mogen en kunnen ook wij als mens onze rust meer pakken.
Door alle technologische ontwikkelingen (wekkers, kunstlicht, maar ook al onze verplichtingen die we in een stomme decembermaand gepropt hebben) zijn we dat natuurlijke ritme wat kwijtgeraakt. Maar het is eigenlijk een ongelooflijk logisch ritme, wat tot zo'n 80 jaar geleden veel meer geleefd werd.
Door deze inzichten wordt voor mij het 'moeten' slapen wat minder krachtig. En dus ga ik het zo gewoon maar weer proberen: lekker slapen.
Lukt het niet? Dan functioneer ik morgen ook nog wel. Hetzij werkend, hetzij in de hangmat onder de boom. Ook niet vervelend trouwens...
